WAT GEBEURT ER ‘WERKELIJK’ TIJDENS EEN JEUGD X JUSTITIE-UITWISSELING?

Tijdens de uitwisselingssessies gebeuren er veel dingen die voor een onervaren waarnemer misschien onopgemerkt blijven. De verschillende elementen die aanwezig zijn, zijn echter essentieel voor het succes van je YouthLab. Je kunt ze zien als ingrediënten die je kunt aanpassen aan je eigen context, dus neem ze met een korreltje zout en denk met je team na over wat elk van hen naar je YouthLab kan brengen, hoe het tot leven kan worden gebracht en welke nieuwe elementen je zou willen toevoegen aan de mix.

1. Veilige ruimte, veilig tempo

Invoering

Een uitwisseling van jongeren x justitie volgt een bewuste geleidelijke aanpak. Bij deze aanpak draait alles om bouwen en spelen met de spanning en energie van de groep. De juiste soort spanning bedient alle aanwezigen (zowel jongeren als deelnemers). Te veel spanning sluit echter alle mogelijkheden voor groei en reflectie af.

Spanning is een vriend

In de uitwisseling van jongeren x gerechtigheid is spanning een vriend. De spanning waar je naar op zoek bent, leidt niet tot een destructief gevecht of conflict. We bedoelen eerder dat het oké is als het ongemakkelijk, confronterend, emotioneel of moeilijk is. We leren dat een persoon op deze momenten groeit, zolang ze maar plaatsvinden in een veilige en gecontroleerde ruimte.

Een veilige en gecontroleerde ruimte

Een YouthLab-facilitator voedt vertrouwen en veiligheid. Een begeleider weet altijd of de spanning nog steeds speelt bij de leden van een groep. Als het pijn doet, zal een begeleider ingrijpen of het programma daarop aanpassen. Een veilig tempo voedt vertrouwen en openheid; wetende dat dit tijd kost en niet overhaast kan worden aangepakt.

YouthLab voelt nu als een familie voor mij. We hebben lol en vertrouwen elkaar.

Youthlab Ervaringsdeskundige, Nederland

2. Creatieve vormen: een gedeelde taal

Inleiding

We gebruiken creativiteit in uitwisselingen als een manier om samen te komen. Het heeft een verbindende werking, maar het is ook een laagdrempelige manier voor een jongere om zich op een andere manier te positioneren. Ze staan even op het podium en kunnen in hun eigen tekst/rap vertellen wat er aan de hand is.

Ontmoet in het midden

Een rap, spoken word of poëtische tekst maakt het voor de verteller makkelijker om zijn kwetsbare persoonlijke verhaal te delen en voor de luisteraar beter te begrijpen. Creativiteit produceert een taal “die in het midden ligt, die van iedereen is en door iedereen kan worden begrepen”. Soms helpt een rap ook om afstand te nemen van je verhaal, omdat het moeilijk is om te verwoorden wat je in het echte leven voelt. Bovendien kan de luisteraar makkelijker een stap richting de verteller zetten, met empathie en soms herkenning.

Creativiteit x Empathie

De Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum gelooft dat empathie, het vermogen om ons in andermans schoenen te verplaatsen, een vermogen is dat versterkt wordt door onze ontmoeting met kunst. Ze stelt dat kunst ons verschillende visies kan geven, omdat kunst ons meeneemt in het wereldbeeld van iemand anders dan wij. Vooral verhalende kunst nodigt ons uit in het leven van een ander en laat ons met andere ogen naar de wereld kijken. Dit verruimt onze eigen kijk op de wereld, verandert onze manier van denken en geeft ons nieuwe perspectieven op ons eigen leven. Kortom, het spreekt tot onze verbeelding.

Nussbaum laat ook zien dat kunst een beetje vreemd moet zijn, maar niet te veel. Het moet tot op zekere hoogte aansluiten bij de beleving van de toeschouwer, dus die wil daarin meegaan, maar het moet ook op bepaalde manieren afwijken van zijn beleving, zodat hij zich vervreemd of verbijsterd voelt. Hoe je de juiste balans vindt tussen vertrouwdheid en vervreemding is natuurlijk per persoon verschillend.

3. Vertalen tussen de ‘systeem’ en ‘geleefde’ wereld

Invoering

Alledaagse ervaringen van YouthLab-deelnemers zijn uitsluitend in de rollen van ‘jonge dader’ en ‘justitieprofessional’. Deze relatie en haar rollen worden opnieuw bevestigd met krachtige symbolen en rituelen, zoals een rechtszaal, kleding en taal. Een jongeren-x-justitie uitwisseling is een unieke ervaring om elkaar te ontmoeten en uit te wisselen buiten deze starre rollen en patronen.

Doe je jas uit

Een hooggeplaatst lid van het openbaar ministerie vertelde YiP ooit dat ze de uitwisseling op prijs stelde omdat zowel de aanklagers als de jongeren ‘hun jas uittrekken’. In dit citaat staat de ‘jas’ symbool voor de vaak gespeelde en formele rollen. Die jas uittrekken en ‘jezelf’ zijn, kan extreem ongemakkelijk en kwetsbaar voelen. Actief luisteren wordt dan een uitdaging als je nog niet gewend bent te luisteren in deze nieuwe rol – een functie waarin je niet kunt terugvallen op de dingen die je op school of op straat hebt geleerd.

Ik merkte dat de jonge trainers vrijuit spraken, omdat de reclasseringsambtenaren niet ‘hun’ officieren zijn.

Parole Officer & Youth x Justice Exchange deelnemer, Nederland

Vertalingen

De begeleiders van YouthLab spreken zowel de ‘formele’ of ‘systeemtaal’ van professionals als de ‘geleefde’ of ‘populaire’ taal van jongeren. Zonder woorden te interpreteren of te verdraaien, kunnen ze aanstoten en verduidelijken met als doel groei en reflectie. Een YouthLab-facilitator vertaalt zich als een vriendelijke bemiddelaar, kiest nooit partij – maar is altijd gevoelig voor trauma’s en persoonlijke moeilijkheden.

4. Loop in mijn schoenen: een empathische benadering

Invoering

Een uitwisseling jongeren x justitie is bedoeld voor professionals om ‘in de schoenen te staan en door de ogen van jongeren te kijken’. Een valkuil van jonge mensen die hun persoonlijke verhalen vertellen, is dat ze sympathie oproepen (medelijden of medelijden met), en geen empathie. In het JeugdLab streven we naar morele empathie. Dat komt omdat sympathie zorgt voor afstand, empathie voor verbinding. Voelen en handelen vanuit empathie stelt ons in staat om met mensen I te voelen en ons met hen te verbinden door ons te verbinden met gevoelens in onszelf.

Bekijk hier deze korte animatie met Brene Brown over het verschil tussen sympathie en empathie.

“In plaats van vragen te stellen ‘volgens het boekje’ (wat heb je gedaan, waarom, etc), luister je omdat je als mens de sessie bijwoont.”

Parole Officer & Youth x Justice Exchange deelnemer, Nederland

Morele empathie

Morele empathie, het ‘actieve’ type empathie, verschilt van cognitieve empathie of emotionele empathie. Cognitieve empathie is weten hoe de ander zich voelt en wat hij zou kunnen denken. Morele empathie wordt ook wel ‘perspective-taking’ genoemd en houdt zich bezig met denken, begrijpen en intellect. Emotionele empathie is wanneer je je fysiek samen voelt met de andere persoon, alsof hun emoties besmettelijk zijn. Dit type empathie houdt zich bezig met gevoelens. Morele empathie is dus niet alleen weten en voelen wat iemand anders heeft meegemaakt, maar ook daarnaar handelen – omdat je weet dat iemand anders zich er beter door zal voelen.

Universele waarheden

In de verhalen die jongeren aan professionals vertellen, zijn het de universele waarheden waar we naar op zoek zijn. Universele waarheden zijn gevoelens of ervaringen die voor bijna iedereen hetzelfde zijn en daardoor gemakkelijk voor te stellen en te begrijpen zijn. Expliciet zijn over universele waarheden zal helpen om morele empathie op te roepen. Want waar je ook bent opgegroeid of hoe het leven je heeft behandeld, iedereen zal gevoelens en ervaringen begrijpen zoals:

• Als je eenmaal ergens in bent beland, is het moeilijk om eruit te komen – zelfs als je weet dat het niet goed voor je is;
• Je gerespecteerd willen voelen, en de frustratie of gekwetstheid als dat niet het geval is;
• Bereid zijn om alles te doen voor je broers en zussen om veilig en gelukkig te zijn;
• Hoe moeilijk het is om hulp te vragen;
• Dat dingen soms snel kunnen escaleren, zonder dat je het gevoel hebt dat je er controle over hebt;
• Het gevoel verkeerd begrepen te worden;
• Koeler spelen dan je je eigenlijk voelt.

5. Genezing door uitwisseling

Invoering

Een belangrijk onderdeel van het programma YouthLab zijn de persoonlijke (levens)verhalen van jongeren. Waar ze tijdens interviews met professionals in de eigenlijke uitwisseling misschien slechts een fragment vertellen, gebeurt er veel ‘huiswerk’ met het YouthLab-team voorafgaand aan een sessie. Jonge YouthLab ervaringsdeskundigen worden uitgenodigd in storytelling- en gesproken woordoefeningen op maat om hun (levens)verhaal te leren vertellen.

Narratieve identiteiten

‘Wat is jouw verhaal?’ ‘Waarom heb je een misdaad begaan?’ ‘Hoe voelde je je toen je een misdaad beging?’ ‘Hoe denk je over mij?’

Dit kunnen grote en moeilijke vragen zijn. Jongeren leren hun verhaal op verschillende manieren te vertellen, soms met nieuwe ogen. Een belangrijk doel is om deze verhalen met het YouthLab-team te kunnen ‘bewerken’. Wat zijn de belangrijke elementen om te vertellen? Wat waren momenten van kracht; welke verhalen vertellen dat je meer bent dan je misdaad?

“Net als een boek”

Een professionele deelnemer vertelde ons dat ze het waardeert hoe de ervaringsdeskundigen van YouthLab ‘als een boek door hun verhaal kunnen bladeren’. ‘Ze kunnen het boek bij een bepaald hoofdstuk openen, naar een ander hoofdstuk gaan en het dan weer sluiten. Dat vergt veel vaardigheden, en het stelt je op je gemak om al die vragen te stellen.’

Je leert ook over de ‘goede dingen’ die in het leven van een jongere zijn gebeurd. Er is altijd zoveel meer te vertellen dan alleen de misdaad.

Parole Officer, Youth x Justice Exchange deelnemer, Nederland

6. Het script omdraaien, een veelvoud aan scripts

Invoering

Bij het met elkaar in contact komen hebben ‘de jonge dader’ en ‘justitieprofessional’ vaak ‘statische rollen’ die ze spelen. Bij deze statische rollen horen ook statische scripts: scripts dicteren wat je zegt en hoe je je gedraagt.

Het rollenspel triggerde me om op een andere manier te denken. Het voelt ongemakkelijk, maar je zult je zeker herinneren wanneer een vergelijkbare situatie zich in het echte leven voordoet.

Parole Officer – Youth x Justice Exchange deelnemer, Nederland

uit de boeken

Voor professionals wordt dit script vaak ‘uit de boeken’ en protocollen geleerd. Een profscript wordt afgedwongen door de inherente ongelijke machtsverhoudingen tussen jeugd en professionals. En als je al geruime tijd als professional aan het werk bent, denk je al snel ‘je hebt het allemaal gezien’:

Ook jongeren beheersen vaak een enkel en statisch schrift. Dit script is vaak gebaseerd op wat ze van anderen hebben gehoord of strategieën die hen het beste van pas komen in het gerechtelijk proces.

Bruce, lid van het YouthLab, en Susanne, een deelnemende officier van justitie, leggen in deze korte film uit hoe ze vastzaten in hun scripts:

Bruce: “Vroeger was het een kat-en-muisspel. Omdat ik de ‘slechterik’ speel en voor mij zijn zij de slechteriken.”

Susanne: “De valkuil is wanneer je denkt dat je al precies weet hoe deze jongen zal zijn.”

Een veelvoud aan scripts

Deze statische scripts belemmeren echter zinvol contact. Het YouthLab moet professionals inspireren om met een veelheid aan scripts aan de slag te gaan; een die is afgestemd op een veelheid aan relaties, met jongeren voor wie geen enkel verhaal hetzelfde is ondanks hun vele overeenkomsten.

Het op maat maken van elk contact vraagt inspanning en oefening. In een jongeren x justitie uitwisseling krijgen professionals tips en praktische tools om in hun professionele leven aan de slag te gaan met het op maat maken van scripts.

7. Versterkende vertrouwensrelaties

Invoering

Een YouthLab-facilitator heeft een cruciale rol in het programma. Het is niet een rol die iemand gemakkelijk kan overnemen of vervangen, aangezien zijn grootste kracht de langdurige vertrouwensrelatie met de jongeren is. Young in Prison ontmoet de jongeren meestal terwijl ze nog in detentie zitten en deze relaties duren vaak nog vele jaren na als YouthLab-deelnemers.

Een grote broer of zus

We vroegen de ervaringsdeskundigen van het YouthLab hoe zij de begeleiders van YouthLab zien. ‘Als een grote broer’ is een veel gehoord antwoord: ‘Het is iemand die je niet veroordeelt, maar ook eerlijk en streng tegen je kan zijn. Hij kent me goed en ik weet dat hij het beste voor me wil.’

Verbintenis op lange termijn

Een YouthLab-facilitator – en de ervaringsdeskundigen verbinden zich voor de lange termijn aan het YouthLab. Alleen met deze langdurige en intensieve inzet (met wekelijks contact) worden duurzame vertrouwensrelaties opgebouwd die waarde kunnen toevoegen aan een uitwisseling.

Volgens begeleiders weten de jongeren “dat we achter hen staan en dat we ze nooit in de steek zullen laten”.

“We weten wat ze hebben meegemaakt, wat hun sterke en zwakke momenten zijn. Wij zijn er om hen te helpen de beste versie te zijn – met de meeste impact op de professionals.”

YouthLab begeleider, Nederland

Lees hier meer over het profiel en de rol van een YouthLab-facilitator.

8. Wie ben ik voor jou? Nieuwe relationele perspectieven

Invoering

Een officier van justitie die zich aansloot bij een uitwisseling van jongeren x justitie zei ooit: Deze uitwisseling maakt me nederig. Het herinnert me aan de macht die ik heb, dat mijn beslissingen veel betekenen voor het leven van iemand anders. Ik wil mezelf hier constant aan herinneren.

Deze korte getuigenis is existentieel van aard: het herinnert iemand aan wie ze zijn in relatie tot een jongere. Andere beroepsgroepen hebben echter andere take-aways van de uitwisselingen.

Existentieel vs instrumentaal

Voor reclasseringswerkers hoorden we bijvoorbeeld minder existentiële take-aways. Hun reacties zijn weer veel instrumenteel en actiegericht: ik begrijp nu beter wat ik anders kan en wat we samen kunnen doen.

Waardeproposities

De existentiële en instrumentele take-aways vertegenwoordigen heel verschillende waarden voor deelnemers, en zijn logisch gezien de rol die ze spelen in het gerechtelijk proces. Het YouthLab heeft een diep begrip van waarden voor verschillende beroepsgroepen en past het ontwerp van de sessie daarop aan.

9. De ervaringen van jongeren waarderen

Inleiding

Een YouthLab ervaringsdeskundige krijgt betaald voor het opleiden van justitieprofessionals. Hoewel dit niet de belangrijkste motivatie is of zou moeten zijn voor een jongere om deel te nemen aan het programma, speelt het een belangrijke rol bij het opnieuw bevestigen van de kracht en de waarde van ervaringen en verhalen die ze delen.

Waarde in het vergoeden, waarde in het luisteren

We bevestigen de keuzevrijheid en de waarde van jongeren door:

1. Het betalen van een vergoeding voor hun deelname aan het YouthLab-programma,
2. Ervoor zorgen dat ze serieus worden genomen tijdens de uitwisselingen
3. Benadrukkend dat beleidsmakers of justitiële professionals hun inzichten en lessen in de praktijk zullen brengen.

Deze combinatie is belangrijk om te benadrukken dat hun verhalen, ervaringen en kwetsbaarheid waardevol zijn.

Nu je begrijpt wat een Youthlab inhoudt, inclusief de principes en waarden, is het tijd om praktisch aan de slag te gaan.

De oorspronkelijke uitwisseling is een sessie van drie uur die de voorbereiding van jongeren en uitwisseling met professionals omvat. Dit model werd door elke uitvoerende partner aangepast aan hun behoeften.

Bovendien moesten tijdens het EU YouthLab-project veel uitwisselingssessies online plaatsvinden vanwege COVID-19-beperkingen. Om de vermoeidheid van de digitale ruimte tegen te gaan, werden uitwisselingen opgesplitst in meerdere kortere sessies.

Hieronder vind je de modellen van uitwisselingssessies jeugd x justitie die je als inspiratie voor je eigen programma kunt gebruiken. Onthoud dat je ze misschien moet aanpassen aan je context, op basis van de behoeften van de jongeren en professionals.

De uitwisseling duurt meestal drie uur en ze richten zich op het verbeteren van de communicatie (vaardigheden) en empathische benadering van de deelnemers in hun werk. Dit gebeurt door:

• luisteren naar de levensverhalen van jongeren
• met elkaar in (korte) opdrachten bezig zijn.

Door deze twee partijen samen te brengen in een gefaciliteerde veilige ruimte, worden ze uitgedaagd – maar ook uitgenodigd om “hun jas uit te doen” en zich als professional/jongere open te stellen om contact te maken.

Hieronder kunt u het Sessieoverzicht en Sessieoverzicht downloaden.

Creativiteit is een belangrijk element van het YouthLab-programma en in de uitwisselingen van jongeren x justitie. Er worden verschillende activiteiten ontplooid om een open en veilige omgeving te faciliteren, waarin zowel ervaren experts als justitieprofessionals zich genoodzaakt voelen om actief deel te nemen.

Je kunt andere oefeningen in je YouthLab opnemen en ze aanpassen aan de context en onderwerpen van elke sessie.

Hieronder staan enkele van de oefeningen die door partners zijn aangenomen:

Quiz IJsbreker

Deze quiz richt zich op de perceptie die de samenleving heeft van jongeren op basis van verschillende citaten over het opleidingsniveau van jongeren. Deze citaten komen uit een onderwijshandboek en behoren tot verschillende historische perioden. Het doel van de quiz is om de periode te raden waartoe elke quote behoort. De schrijfstijl is gestandaardiseerd om alleen de inhoud te behouden, waardoor deelnemers zich realiseren dat de perceptie van het opleidingsniveau van jongeren in de loop der jaren niet veel is veranderd: hedendaagse jongeren worden doorgaans als lager opgeleid beschouwd dan de vorige generatie.

Dit stelt ons in staat om de aandacht te vestigen op deze terugkerende vooringenomenheid die iedereen kan reproduceren in zijn reacties op het gedrag van jongeren. Deze oefening kan worden herhaald met alle afbeeldingen, stereotypen of houdingen die worden geassocieerd met het ‘afwijkende’ gedrag van jongeren in verschillende historische perioden.

Autobiografische oefening

De autobiografische oefening kan aan het begin van een trainingscyclus worden voorgesteld om de introductie van de verschillende deelnemers te vergemakkelijken en als ijsbreker te dienen, en/of aan het begin van elke sessie om de deelname van de deelnemers aan te moedigen. De oefening kan ook worden aangepast aan het focusthema en het formaat van elke sessie – persoonlijk of online.

De autobiografische oefening begint met de begeleider die de deelnemers uitnodigt om enkele momenten van meditatie te nemen om zich een belangrijke gebeurtenis in hun leven te herinneren. De specifieke vraag moet op de een of andere manier verband houden met het onderwerp dat tijdens de sessie wordt behandeld. Bijvoorbeeld: een moment in je kindertijd/adolescentie waar je de hoofdpersoon voelde, of een moment waarop je je in gevaar voelde, of een object dat voor jou relevant is.

De begeleider moet de deelnemers altijd geruststellen dat ze hun gedachten of herinneringen niet met andere deelnemers hoeven te delen als ze dat niet willen; ze hoeven alleen maar te mediteren, het specifieke moment/ding te herinneren en een sleutelwoord te kiezen dat deze herinnering vertegenwoordigt.

Als de sessie in-perso is, vraagt de trainer de deelnemers om een trefwoord op een post-it sticker te schrijven en op de flip-over te plakken. Als alle deelnemers deze taak hebben voltooid, leest de trainer de sleutelwoorden één voor één voor en nodigt na elk sleutelwoord de deelnemer die het heeft opgeschreven uit om het woord te nemen om het uit te leggen of te becommentariëren – als ze dat willen. Daarna kan de persoon zichzelf voorstellen.

Als de sessie online is, vraagt de trainer de deelnemers om de trefwoorden in de chat van het videoconferentieplatform of in een digitaal interactief whiteboard te schrijven. Als alle deelnemers hun trefwoorden hebben opgeschreven, roept de trainer ze één voor één op om er commentaar op te geven en zichzelf voor te stellen. De trainer maakt daarbij een kaart van de bijdragen, ervaringen en reflecties van de deelnemers tijdens de interactieve sessie. Aan het einde van de oefening maakt de trainer een screenshot van het virtuele whiteboard. Dit materiaal kan ter beschikking worden gesteld aan de deelnemers en/of worden opgeslagen op een gedeelde plek.

Normaal gesproken begint de begeleider zijn trefwoord te communiceren en moet hij als eerste spreken om een sjabloon op te stellen dat anderen kunnen volgen. Dit soort oefeningen kan vol emoties zijn, dus het is belangrijk dat de groep begrijpt dat het zich in een veilige ruimte bevindt, zodat ze zich vrij kunnen voelen om zich veilig te uiten.

Brainstormen over problemen en middelen in het jeugdstrafrecht

Volgens de richtlijnen van het Comité van Ministers van de Raad van Europa inzake kindvriendelijke justitie,

“Kindvriendelijke justitie” verwijst naar rechtsstelsels die de eerbiediging en de effectieve uitvoering van alle kinderrechten op het hoogst haalbare niveau garanderen, rekening houdend met de onderstaande beginselen en rekening houdend met het rijpheids- en begripsniveau van het kind en de omstandigheden van de zaak.[…]”

In deze oefening wordt elk Kindvriendelijke justitieprincipe kort toegelicht en besproken met deelnemers, die gevraagd worden om een bijdrage te leveren met persoonlijke ervaringen die samenhangen met dit specifieke principe. De principes zijn: toegankelijk, geschikt voor de leeftijd, snel, ijverig, aangepast aan en gericht op de behoeften en rechten van het kind, eerbiediging van de rechten van het kind, met inbegrip van het recht op een eerlijk proces, om deel te nemen aan de procedure en deze te begrijpen, om voor het privé- en gezinsleven en voor integriteit en waardigheid

Deze persoonlijke verhalen kunnen worden verzameld en gebruikt tijdens de trainingen als voorbeeld bij het uitleggen van kindvriendelijke rechtspraak aan andere professionals, verzameld in een publicatie of als inspiratiebron voor het scenario van het rollenspel.

Rollenspel I

In deze oefening wordt een hypothetische casus gedeeld met de deelnemers. Het kan bijvoorbeeld gaan om een arrestatie door de politie, een zitting bij de rechtbank of een gesprek met de maatschappelijk werker. Om de rollen te verdelen wordt de naam van elke deelnemer op een kaartje geschreven. Vervolgens worden willekeurig kaarten getrokken en krijgt elke deelnemer een rol. Het rollenspel zou kunnen worden opgenomen, zodat het tijdens de cursussen als trainingsmateriaal kan worden gebruikt en een discussie onder de deelnemers kan uitlokken. Deze oefening zou een aantal kritieke problemen in het systeem en bewustzijn bij de deelnemers naar voren moeten brengen.

Voorbeeld geval:

Betreft : Andrea Rossi, geboren in Pisa op 7 juli 2003, in voorlopige hechtenis gehouden – voorlopige hoorzitting voor de rechter. Aanwezig zijn ook Andrea’s beklaagde, de maatschappelijk werker, Andrea’s opvoeder in het detentiecentrum en Andrea’s moeder.

Achtergrondinformatie: Andrea is een jongen van 17 jaar, hij is bij zijn tweede arrestatie wegens diefstal. Zijn familiegeschiedenis is complex: Andrea woonde tot zijn 15e bij zijn moeder en twee jongere broers (4 en 7 jaar oud). De ouders zijn gescheiden en de vader verloor zijn ouderlijk gezag na klachten over mishandeling van zowel de moeder als de kinderen. In navolging van verschillende bevelen van de jeugdrechtbank gaan de sociale diensten over tot plaatsing van Andrea in een gemeenschap. Alle pogingen zijn mislukt en Andrea keert terug naar zijn moeder. Ze kan echter niet omgaan met de problemen van de jongen die een beeld toont van onvolwassenheid in combinatie met het gebruik van middelen (cannabinoïden, cocaïne en alcohol). In dit kader begint de jongen kleine delicten te plegen en raakt hij betrokken bij de overval op een supermarkt. De jongen wordt betrapt op flagrante delicto met twee andere jongens (van wie er één al volwassen was). Andrea was destijds zichtbaar veranderd door middelenmisbruik. Andrea’s eerste overtreding, die plaatsvond in 2019, zag hem, opnieuw met drie andere leeftijdsgenoten, betrokken bij de diefstal van een motorfiets. De jongen zit momenteel vast, in afwachting van zijn proces, in een detentiecentrum. De beslissing werd bepaald door de eerdere mislukte plaatsingen in de gemeenschap, de noodzaak om Andrea uit de groep van leeftijdsgenoten te verwijderen en ook om hem uit zijn familie te verwijderen, die momenteel niet in staat is om goed voor hem te zorgen. Andrea blijkt zeer zelfbewust te zijn in het aanpakken van alle aspecten van zijn leven, van middelenmisbruik tot familie-ervaringen, seksuele identiteit en de reden voor zijn arrestatie. Niet alleen lijkt hij niet oppositioneel, maar hij uit zelfs al vanaf het allereerste interview een duidelijke hulpvraag.

Rollenspel II

Een deel van het trainingsprogramma is gewijd aan het leren over verhoortechnieken door de politie en geweldloze communicatie. De keuze van het onderwerp communicatie tussen politie en jeugd geeft de deelnemers (advocaten, magistraten en maatschappelijk werkers) voldoende afstand tot hun eigen rol, terwijl de communicatietechnieken concreet en praktisch aan de orde komen.

Na een theoretische presentatie worden de professionals in groepen verdeeld en uitgenodigd om samen met de jongeren een scène op te voeren om de geleerde luistertechnieken te oefenen. In elke groep is één persoon verantwoordelijk voor het observeren van het spel en het beschrijven van de verschillende luisterstijlen en hun effect op de communicatiedynamiek.

Creatief schrijven analyseren

Afhankelijk van hun interesses en creatieve oriëntaties worden jonge begeleiders uitgenodigd om op verschillende manieren over hun ervaringen met justitieprofessionals te vertellen. Voor sommige jongeren is schrijven de meest comfortabele manier om zich uit te drukken. Deze geschriften kunnen vervolgens tijdens trainingen worden gedeeld met professionals. Jeugdbegeleiders zijn verantwoordelijk voor het leiden van de discussie door de deelnemers het woord te geven om de verschillende delen van het verhaal te lezen en vragen te stellen om te controleren of ze het perspectief van de jeugd in elke beschreven situatie of interactie begrijpen. Alle deelnemers worden uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan de discussie. Wanneer de jongeren zich meer op hun gemak voelen om hun verhaal mondeling te vertellen, kunnen ze een tekst opnemen die op dezelfde manier wordt geanalyseerd als het geschreven materiaal.

Een ander type creatieve ondersteuning dat wordt gebruikt, zijn foto’s. Je kunt foto’s gebruiken die door jongeren in detentie zijn gemaakt tijdens een eerder project. Deze foto’s worden door de jongerenbegeleiders geselecteerd op basis van de berichten die ze aan de deelnemers willen overbrengen. Ze worden vervolgens aan de deelnemers gepresenteerd door een van de jongeren, die ze gebruikt als ondersteuning om de aspecten uit te leggen die belangrijk lijken in de ervaring tijdens Nablijven. Door de foto’s zullen sommige jongeren bijvoorbeeld het belang onderstrepen van vrije tijd gedeeld met de opvoeders, het leren van huishoudelijke taken, de waarde van contact met de natuur, enz.

Werken met een gemeenschappelijk hulpmiddel

Met behulp van projectmanagementtools zoals SWOT-analyse en probleem- en oplossingsbomen worden deelnemers en jongeren gevraagd om in groepen te werken aan het analyseren van de belangrijkste problemen in het jeugdwerk en hun effecten op de communicatie tussen jongeren en professionals.

Bij de probleem- en oplossingsboom is het uitgangspunt het identificeren van een centraal probleem (de boomstam), waarna de deelnemers de oorzaken (de wortels) en gevolgen (de bladeren) bespreken en definiëren. Zodra deze brainstorm en classificatie van informatie is voltooid, denkt elk team na over de oplossingen die moeten worden geboden om de belangrijkste aspecten van de jeugdervaring met justitie te verbeteren. Elke groep presenteert zijn analyse aan de rest van de deelnemers.

Het eindproduct zijn de gemeenschappelijke reflecties van de jongeren en die van de professionals, waardoor het mogelijk wordt om de standpunten samen te brengen en de lessen die tijdens de vorige sessies zijn geleerd, samen te vatten.

Een succesvol Youthlab vergt veel coördinatie en vaardigheden. Het is normaal om onderweg met uitdagingen en twijfels te maken te krijgen. In dit gedeelte kunt u vertrouwen op de ervaring en lessen van partners om een voorsprong te nemen in uw programma en klaar te zijn voor de uitdagingen.

Navigeren door het inherente machtsverschil tussen eerder gedetineerde jongeren en justitieprofessionals

De training wordt aangeboden als een kans om de rollen van elke actor tijdens de gerechtelijke procedures in vraag te stellen, om afstand te nemen van die rollen en om hun effecten op de interactie tussen jongeren en justitieprofessionals te analyseren. De afwezigheid van juridische implicaties is meestal voldoende om een sfeer te creëren die minder gericht is op machtsverdeling en meer op gedeelde reflectie en perspectief nemen.

Om de machtsbalans verder te versterken, kunt u als voorwaarde stellen voor de deelname van jongeren dat hun gerechtelijke procedure wordt afgerond. Op die manier voelen ze zich zelfverzekerd en vrij om met justitieprofessionals te spreken en van gedachten te wisselen zonder angst voor represailles.

De juiste mindset creëren voor de jeugdtrainers om een open, zinvolle, persoonlijke dialoog mogelijk te maken

Deze mentaliteit maakt meestal deel uit van de trainingsvoorbereidingssessies en andere vervolgbijeenkomsten – en daarom zijn ze zo belangrijk. De jongeren moeten goed worden opgeleid om met justitieprofessionals om te gaan. Peer-support, methodologische vaardigheden, kennis op het gebied van wetgeving, praktijken en leren van peer-ervaringen helpt bij het opbouwen van zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. Dit biedt jongeren veel mogelijkheden om deze open manier van communiceren zowel met elkaar als met de moderator te oefenen. Om deze openheid te faciliteren en te behouden, is contact tussen jongeren en permanente ondersteuning cruciaal.

Tot slot is het belangrijk om jeugdtrainers duidelijk te maken dat ze door hun ervaring een toegevoegde waarde zijn voor het programma, en dat ze hun verhaal met niemand hoeven te delen.

De juiste mentaliteit creëren voor de justitiële professionals om een open, zinvolle, persoonlijke dialoog mogelijk te maken

Wanneer het uitwisselingsaanbod wordt verspreid, wordt het programma met de doelen en benaderingen opgenomen. De professionals die zich aanmelden worden hierdoor vooraf geïnformeerd, wat ook een selectiebias kan veroorzaken: de deelnemers die zich het meest inschrijven zijn ook zij die zich tot op zekere hoogte bewust zijn van de problematiek.

Zodra de uitwisselingen beginnen, worden de deelnemers herinnerd aan de doelstellingen van de sessies, namelijk de opbouwende kritiek op het jeugdstrafrecht. De jongeren worden dan voorgesteld als junior trainers. Gedeeld wordt dat de jongeren in het verleden in aanraking zijn geweest met justitie, deze problemen hebben overwonnen en daarna een specifieke training hebben gevolgd om deel uit te maken van het programma. Hierdoor bieden ze justitieprofessionals nu een zeer relevant perspectief op het rechtssysteem.

Duidelijke grenzen stellen die de jongeren helpen beschermen tegen onnodige druk om persoonlijke informatie te delen

De ervaring van de jongeren is cruciaal voor dit programma omdat ze een bepaald perspectief op het rechtssysteem hebben gekregen. Tijdens de uitwisselingssessies geven de jonge trainers observaties en analyses op basis van hun ervaringen en reflecteren ze samen op onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. De reikwijdte van de training is echter niet de analyse van hun verhaal. In de basisregels moet duidelijk worden vermeld dat vragen over de concrete overtredingen niet worden aangemoedigd omdat ze niet nuttig zijn voor het doel van de workshop. In plaats daarvan zou de nadruk moeten liggen op de verbetering van de vaardigheden en houding van professionals die werkzaam zijn in het jeugdrechtsysteem en hoe zij zich verhouden tot de jongeren die betrokken zijn bij strafrechtelijke procedures.

Het welzijn en de grenzen van individuen beschermen wanneer sterke emoties opkomen

Het is vooral belangrijk om regelmatig de grenzen van de jeugd te bespreken, afhankelijk van elke geplande activiteit. De voorbereiding van activiteiten als groep stelt de jongeren in staat afstand te nemen van hun ervaringen en in plaats daarvan deel te nemen aan een objectieve analyse van het rechtssysteem en zijn werking. Evenzo zijn de debriefingsmomenten een gelegenheid om na te denken over de sessies en de emoties die het opriep, en hoe ze in de toekomst kunnen worden beheerd.

Tijdens de training wordt uitgelegd dat een van de doelstellingen is om te begrijpen wat de communicatieblokkades tussen jongeren en professionals creëert. Dit leidt tot een onderzoek naar de grenzen van het systeem, die van de jongeren en die van de professionals. Hier is het belangrijk om te benadrukken dat het niet de bedoeling is om specifieke individuen te bekritiseren, maar om het functioneren en de interne dynamiek van het systeem.

Ondanks voorzorgsmaatregelen is het een keer voorgekomen dat een jonge deelnemer gefrustreerd raakte tijdens de training. De deelnemers reageerden op een professionele, zorgzame en begripvolle manier. Het is belangrijk om vertrouwen te hebben in degenen wier taak het is om jongeren door crisismomenten heen te helpen.

Youthlab Coördinator, België

Desalniettemin zijn de emoties die de neiging hebben om naar boven te komen over het algemeen eerder empathie, een gevoel van nostalgie of een toewijding om jongeren te helpen die in strijd zijn met de wet.

Naast de trainingssessies is het essentieel om ook rekening te houden met de eigen emotionele, sociale, professionele en omgevingscondities van de jongeren als ze deelnemen aan het project. Afhankelijk van hun leeftijd en de situatie waarin ze zich bevinden, kunnen hun omstandigheden snel veranderen, wat een zekere mate van flexibiliteit in participatie vereist, maar ook continue opvolging op basis van een vertrouwensrelatie.

Ten slotte is het belangrijk om in gedachten te houden dat het betrekken van jongeren bij een dergelijk emotioneel veeleisend initiatief de neiging heeft om de grenzen tussen projectbegeleiding en persoonlijke betrokkenheid voor projectcoördinatoren te vervagen. Wanneer een jongere met een moeilijk verleden wordt geworven, is het heden vaak ook delicaat. Als onderdeel van deze persoonlijke betrokkenheid moet ervoor worden gezorgd dat de communicatie soepel verloopt, dat er voortdurende ondersteuning is en dat de bereidheid/beschikbaarheid om flexibel te zijn, te luisteren en te ondersteunen waar nodig, ook buiten de projectactiviteiten om draait.

Onderwerpen naderen die een aanzienlijke machtsonbalans kunnen veroorzaken

Er kunnen onderwerpen als wroeging aan de orde komen, maar de discussie moet zich meer richten op de kwaliteit en adequaatheid van de jeugdhulpverlening dan op het gedrag van jongeren. Het doel is om communicatie- en ondersteuningsbenaderingen te identificeren die helpen om de situatie van een jongere die in conflict is met de wet op de juiste manier te beheren, terwijl hij zich gehoord, begrepen en gerespecteerd voelt.

Wanneer gedragingen uit het verleden worden besproken, is dit vanuit het oogpunt van het identificeren van de behoeften van jongeren op sleutelmomenten in hun ontwikkeling en hoe ze hen het beste kunnen ondersteunen.